Spory Wspólników | Mniejszościowi

Jakie skutki dla spółki z o.o. wywołuje śmierć jej wspólnika?

Śmierć wspólnika spółki z o.o. nie tylko wpływa na zmianę składu osobowego spółki, ale również wywołuje określone konsekwencje prawne dla samej spółki. O tym, jakie skutki dla spółki z o.o. wywołuje śmierć jednego z jej wspólników, dowiesz się z naszego artykułu.

Czy śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki z o.o.?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako spółka kapitałowa funkcjonuje niezależnie od śmierci wspólnika. Umowa spółki z o.o. może jednak zawierać zapis, zgodnie z którym śmierć jednego ze wspólników powoduje rozwiązanie spółki. W takiej sytuacji wraz ze śmiercią wspólnika, następuje otwarcie postępowania likwidacyjnego spółki. Jeśli jednak wspólnicy, mimo śmierci wspólnika, chcą kontynuować działalność spółki – może temu zapobiec jednomyślna uchwała wszystkich wspólników o dalszym istnieniu spółki. Uchwała taka powinna zostać podjęta do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z o.o. z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Praktyczne kompendium wiedzy o biznesowej sukcesji! Sprawdź naszą książkę

Umowa spółki z o.o. a dziedziczenie udziałów

Z perspektywy spółki istotne znaczenie ma ustalenie czy spadkobiercy zmarłego wspólnika wstępują do spółki czy też prawo to zostało wyłączone lub w określony sposób ograniczone. W tym celu należy sprawdzić treść umowy spółki z o.o. Jeśli umowa spółki milczy w tej kwestii oznacza to, że spadkobiercy zmarłego wspólnika wstępują w jego miejsce do spółki na zasadach określonych w kodeksie spółek handlowych. Jeśli natomiast z treści umowy spółki wynika, że wstąpienie do spółki spadkobierców zostało wyłączone (spadkobiercy zmarłego wspólnika w ogóle nie wstępują do spółki) albo ograniczone (do spółki wstępują np. spadkobiercy spełniający określone kryteria), spadkobiercy niewstępujący do spółki powinni otrzymać ze spółki odpowiednią spłatę. Warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki powinna określać umowa spółki.

Przepisy kodeksu spółek handlowych nie wskazują żadnych wytycznych co do sposobu ustalenia wysokości spłaty należnej spadkobiercom niewstępującym do spółki, ani sposobu dokonywania tej spłaty, nie oznacza to jednak, że kwestie te mogą zostać uregulowane w umowie spółki w sposób całkowicie dowolny. W tym kontekście należy zwrócić uwagę, że postanowienia umowy spółki dotyczące spłaty spadkobierców zmarłego wspólnika nie powinny być rażąco niekorzystne dla tych spadkobierców lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W takiej sytuacji istniałoby bowiem ryzyko zakwestionowania skuteczności czy ważności postanowień umowy spółki w tym zakresie przez spadkobierców zmarłego wspólnika.

Inną opcją, którą może przewidywać umowa spółki z o.o. w odniesieniu do udziałów zmarłego wspólnika, jest umorzenie tych udziałów. Umorzenie udziałów może przybrać postać umorzenia przymusowego albo umorzenia automatycznego. Sposób umorzenia udziałów określa umowa spółki z o.o. Należy jednak pamiętać, że wynagrodzenie za umorzone udziały nie może być niższe od wartości przypadających na te udziały aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Więcej o umorzeniu udziałów w spółce z o.o. możesz przeczytać na naszym portalu Spolkazoo.net w artykule poświęconym właśnie temu zagadnieniu – Umorzenie udziałów wspólnika w spółce z o.o. – tryby, procedura i konsekwencje.

Innym rozwiązaniem, które może wystąpić w przypadku wyłączenia lub ograniczenia dziedziczenia udziałów jest sytuacja, kiedy udziały zmarłego wspólnika przypadną pozostałym wspólnikom w proporcji do dotychczasowych udziałów – oczywiście po wcześniejszej spłacie spadkobierców. Jest to alternatywa do umorzenia udziałów i podobnie jak poprzednie rozwiązania – powinna zostać dokładnie opisana w umowie spółki.

Jak poinformować spółkę o przejściu udziałów na spadkobierców?

Jak zostało już wskazane, jeśli w umowie spółki z o.o. dziedziczenie udziałów nie zostało wyłączone, spadkobiercy zmarłego wspólnika wstępują do spółki. Należy jednak pamiętać, że wobec spółki z o.o. przejście udziałów na spadkobierców staje się skuteczne dopiero po dokonaniu stosownego zawiadomienia. Do zawiadomienia o przejściu udziałów należy obowiązkowo załączyć dowód potwierdzający przejście udziałów na inną osobę. Spadkobiercy zmarłego wspólnika potwierdzając przejście udziałów powinni przedłożyć spółce sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo sporządzony przez notariusza zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule Jak wykazać w spółce, że jest się spadkobiercą wspólnika?

Kim jest wspólny przedstawiciel spadkobierców?

W sytuacji, gdy udziały po zmarłym wspólniku dziedziczy kilku spadkobierców, spadkobiercy ci jednocześnie stają się współuprawnionymi z udziałów spółki z o.o. Współuprawnieni z udziałów mają natomiast obowiązek wykonywać swoje prawa w spółce (majątkowe i korporacyjne) przez wspólnego przedstawiciela. Ustanowienie wspólnego przedstawiciela ma na celu ochronę spółki przed sporami współuprawnionych związanych z wykonywaniem praw wynikających z udziałów, zwłaszcza prawa głosu.

Wspólnym przedstawicielem spadkobierców może być jeden spośród współuprawnionych albo osoba spoza tego grona. W przypadku ustanowienia wspólnego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być skutecznie dokonywane jedynie wobec niego. Co również istotne, wspólny przedstawiciel co do udziału po zmarłym spadkobiercy musi być powołany jednomyślnie przez współuprawnionych. Może wiązać się to z paraliżem decyzyjnym, gdyż brak zgody chociażby jednej z osób uprawnionych do dziedziczenia po zmarłym wspólniku, powstanie niemożność powołania przedstawiciela. W przypadku wystąpienia braku jednomyślności, współuprawnieni spadkobiercy, którym przysługuje więcej niż „połowa udziału” przysługującego wszystkim współuprawnionym w udziale, mogą rozstrzygnąć tę sprawę sądownie. Jedną z metod zabezpieczenia spadkobierców i samej spółki przed taką sytuacją jest powołanie w testamencie wykonawcy testamentu. Osoba ta może skutecznie zapobiec paraliżowi decyzyjnemu w spółce oraz sprawnie zarządzić majątkiem spadkowym. Jeśli chcesz więcej przeczytać na temat szczegółowych rozwiązań sukcesji w spółce z o.o., koniecznie zapoznaj się z naszym artykułem: Sukcesja w spółce z o.o. – jak skutecznie przekazać firmę następcom?

Zaplanowanie sukcesji w spółce z o.o. może znacząco usprawnić działanie samej spółki po śmierci jednego z jej wspólników jak również zagwarantować spadkobiercom ochronę i praw w spółce. Jeśli chcesz skorzystać z pomocy doświadczonego doradcy, który pomoże Ci sprawnie skonstruować zapisy umowy oraz testamentu, skontaktuj się z doradcami Kancelarii PragmatIQ, którzy przeprowadzą Cię przez cały ten proces.

Paulina Bąk, Bartosz Głogowski

Tajemnice spółki poufne nawet po zakończeniu zasiadania w zarządzie

Obowiązująca od 13 października 2022 r. nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, zmodyfikowała przepisy dotyczące obowiązków członków zarządu. Sprawdź, z jakimi obowiązkami wiąże się zasiadanie w zarządzie spółki.

Obowiązek należytej staranności i dochowania lojalności wobec spółki

W ramach nowelizacji do Kodeksu spółek handlowych dodano przepis, zgodnie z którym członek zarządu powinien przy wykonywaniu obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki. Przewidziany przez ustawodawcę podwyższony miernik staranności wobec członków zarządu spółki z o.o. nie jest jednak niczym nowym – nowelizacja jedynie precyzuje przepisy obowiązujące już dotychczas.

Obowiązek dołożenia przez członka zarządu staranności wynikającej z zawodowego charakteru jego działalności odzwierciedla zasadę, że zarząd powinien w swoich działaniach kierować się interesem spółki. W konsekwencji, członek zarządu ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce zawinionym działaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki. W określonych sytuacjach członek zarządu działający na szkodę spółki może także podlegać odpowiedzialności karnej.

Business judgement rule

Oczywiste jest jednak, że prowadzenie spółki może się niekiedy wiązać z podejmowaniem decyzji biznesowych, które w ostatecznym rozrachunku okażą się nietrafne. Aby uchronić członków zarządu przed odpowiedzialnością w tego rodzaju sytuacjach, wraz z nowelizacją Kodeksu spółek handlowych wprowadzona została zasada tzw. biznesowej oceny sytuacji (business judgement rule). Zgodnie ze wspomnianą zasadą członek zarządu nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego. Jeżeli zatem członek zarządu przy wykonywaniu swoich obowiązków kieruje się biznesową oceną sytuacji, działając na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione – nie będzie ponosił odpowiedzialności wobec spółki. Tym samym, zasada business judgement rule kładzie nacisk na poprawność procesu decyzyjnego towarzyszącego danym działaniom, a nie na ich efekt.

Zakaz ujawniania tajemnic spółki

Dodatkowo w wyniku nowelizacji Kodeksu spółek handlowych na członków zarządu nałożono obowiązek zachowania w poufności tajemnic spółki również po wygaśnięciu mandatu członka zarządu. Do dnia wejścia w życie wspomnianej nowelizacji obowiązek zachowania przez członka zarządu tajemnic spółki nie był wprost przewidziany w przepisach, jednak wywodzono go z obowiązku zachowania lojalności wobec spółki.

Podobnie jak w przypadku nałożonego na członków zarządu obowiązku lojalności, ustawodawca nie zdefiniował co należy rozumieć pod pojęciem tajemnicy spółki. Można jednak uznać, że są to wszelkie informacje, które członek zarządu uzyskał w trakcie i w związku z pełnieniem przez niego mandatu. Tym samym, za tajemnicę spółki niewątpliwie należy uznać np. informacje o jej kontrahentach, sporach sądowych, prognozach rozwoju spółki, jak również koncepcje działania spółki i jej zarządzania. Warto również podkreślić, że z tajemnicą spółki mamy do czynienia także w sytuacji, gdy spółka nie podjęła żadnych działań w celu zachowania określonych informacji w poufności.

Zachowanie tajemnicy spółki po wygaśnięciu mandatu

Obowiązek zachowania tajemnic spółki nie jest ograniczony w czasie i obowiązuje on również po wygaśnięciu mandatu członka zarządu. Za niedopuszczalne uznaje się postanowienia umowy spółki, czy też uchwał, które ograniczają zakaz ujawniania tajemnic spółki zarówno przez obecnego, jak i byłego członka zarządu.

Członkowie zarządu powinni być świadomi ciążących na nich obowiązków, gdyż za ujawnienie tajemnic spółki grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.

Więcej o zarządzie spółki z o.o. i jego obowiązkach możesz przeczytać na naszym portalu spolkazoo.net w artykule Czym jest zarząd w spółce z o.o.?

Klaudia Soboń

Rozwodnienie udziałów – czym jest i jak się przed nim chronić?

Rozwodnienie udziałów jest jednym z największych zagrożeń dla wspólników mniejszościowych. Aby skutecznie się przed nim obronić, należy prawidłowo ukształtować swoją pozycję w spółce.

Czym jest rozwodnienie udziałów?

Rozwodnienie udziałów polega na podwyższeniu kapitału zakładowego spółki poprzez ustanowienie nowych udziałów, które są obejmowane tylko przez niektórych wspólników. Tym samym, w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego zmniejszeniu ulega udział procentowy danego wspólnika w kapitale zakładowym spółki, a co za tym idzie – uszczupleniu ulegają także jego prawa (np. prawo głosu, udział w zysku). W praktyce, przy określonym układzie sił w spółce, rozwodnienie udziałów może być zastosowane jako instrument marginalizacji mniejszościowych wspólników.

Jak wygląda procedura rozwodnienia udziałów?

Zmiana umowy spółki skutkująca podwyższeniem kapitału zakładowego wymaga podjęcia uchwały zgromadzenia wspólników większością 2/3 głosów. Co prawda zgodnie z przepisami dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów, jednak uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego może wyłączyć prawo pierwszeństwa w tym zakresie. Kontrowersyjne jest przy tym, czy wspólnik pozbawiany prawa pierwszeństwa musi wyrazić na to zgodę. Wspólnik może oczywiście zaskarżyć uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego, jednak stawia to go w pozycji, w której musi się bronić przed już dokonanymi czynnościami, co będzie angażujące zarówno czasowo, jak i finansowo.

Jak chronić się przed rozwodnieniem udziałów jako wspólnik mniejszościowy?

Najlepszym sposobem zabezpieczenia przed rozwodnieniem udziałów jest wprowadzenie odpowiednich postanowień do umowy spółki. Możliwe jest na przykład wprowadzenie do umowy spółki postanowienia, które wyłączy możliwość pozbawienia wspólników mniejszościowych prawa pierwszeństwa bez ich zgody.

O tym, co jeszcze warto wynegocjować w umowie spółki piszemy w artykule Co wspólnik mniejszościowy powinien wynegocjować w umowie spółki z o.o.?

Mikołaj Stacherski, Martyna Kunke

Co wspólnik mniejszościowy powinien wynegocjować w umowie spółki z o.o.?

Z doświadczenia wiemy, że wielu konfliktom między wspólnikami można było zapobiec już na etapie negocjowania i zawierania umowy spółki – przed rejestracją spółki. Kwestie, które na etapie zawiązywania spółki są możliwe do wynegocjowania i uregulowania w umowie, w sytuacji gdy pojawi się już spór często są instrumentalnie wykorzystywane w rozgrywce wspólników. Na co zatem warto zwrócić uwagę negocjując treść umowy spółki i ewentualnych dodatkowych porozumień wspólników w kontekście przyszłych relacji ze wspólnikiem większościowym?

Ograniczenie uprawnień kontrolnych

Kodeks spółek handlowych stanowi, że w ramach prawa do kontroli spółki, każdy wspólnik spółki z o.o. może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki. Oznacza to zatem, że może z tego prawa skorzystać nawet wspólnik posiadający mniejszościowy pakiet udziałów w spółce. Więcej na temat uprawnienia do kontroli spółki piszemy w artykule Dostęp do dokumentów spółki z o.o. – narzędzie kontroli dla mniejszościowego wspólnika.

Umowa spółki z o.o. może w niektórych przypadkach wyłączać uprawnienia kontrolne wspólnika. Dotyczy to sytuacji, w której w spółce z o.o. ustanowiona została rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, a w umowie spółki wprost wskazano, że indywidualna kontrola wspólnika została wyłączona. Obejmując mniejszościowe udziały w spółce z o.o., zwłaszcza takiej gdzie została ustanowiona rada nadzorcza, warto dokładnie przeanalizować postanowienia umowy spółki aby mieć pewność, że w przyszłości wspólnik będzie miał możliwość kontrolowania spółki. Dodatkowo przewidziane w KSH zasady ogólne dotyczące kontroli mogą zostać w określony sposób rozszerzone, np. upoważniając wspólnika mniejszościowego do kontrolowania przebiegu określonych inwestycji realizowanych w ramach działalności gospodarczej przez spółkę.

Odpowiednie określenie sposobu podejmowania uchwał

Jednym z kluczowych elementów funkcjonowania spółki z o.o. jest podejmowanie uchwał przez zgromadzenie wspólników. Nierzadko do dokonania kluczowych z perspektywy działalności spółki czynności wymagana jest uprzednia uchwała zgromadzenia wspólników. W związku z tym, w pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na kwestie kworum oraz większości wymaganych do podjęcia określonych uchwał. Wskazane jest, aby obejmując udziały mniejszościowe w kapitale zakładowym spółki, wspólnik miał zagwarantowaną możliwość zablokowania uchwał, które w istotny sposób mogłyby wpłynąć na jego sytuację jako wspólnika.

Jednym z narzędzi pozwalających na umocnienie sytuacji wspólnika mniejszościowego w spółce jest wprowadzenie udziałów uprzywilejowanych. Wspólnik w ramach uprzywilejowania udziałów może otrzymać maksymalnie 3 głosy na każdy posiadany udział w kapitale zakładowym spółki. Warto rozważyć również wprowadzenie do umowy uprawnienia osobistego, dotyczącego wprost uzyskania zgody danego wspólnika na podjęcie określonej uchwały zgromadzenia wspólników, niezależnie od liczby przysługujących mu udziałów w spółce.

Więcej o uprzywilejowaniu udziałów w spółce z o.o. piszemy na naszym portalu spolkazoo.net w artykule Udziały uprzywilejowane – jak różnicują uprawnienia wspólników?

Sposób opuszczenia spółki i metoda rozliczenia się z odchodzącym wspólnikiem

Istotne jest, aby już na etapie zawierania umowy spółki określić czy i na jakich zasadach wspólnik będzie mógł zbyć swoje udziały. Uregulowanie zasad rozporządzania udziałami może pozwolić mniejszościowemu wspólnikowi opuścić spółkę w określonych sytuacjach pomimo braku porozumienia z pozostałymi wspólnikami. O sprzedaży udziałów wspólnika mniejszościowego piszemy w artykule Jak sprzedać udziały mniejszościowe w spółce?

Innym niż zbycie udziałów w spółce sposobem na jej opuszczenie jest umorzenie udziałów. Aby móc umorzyć udziały w spółce z o.o., umowa spółki musi wprost na to zezwalać. Czasem celowe jest uregulowanie w umowie spółki lub dodatkowych porozumieniach wspólników sytuacji, w której wspólnicy mniejszościowi będą mogli jednostronnie doprowadzić do umorzenia ich udziałów. Ważne jest wówczas, by ustalić sposób wyceny udziałów w przypadku ich umorzenia, tym samym określając metodę obliczania wynagrodzenia umorzeniowego wspólnika, którego udziały podlegają umorzeniu. Szerzej o metodach wyceny spółki piszemy w artykule Jak wycenić firmę? – oblicz wartość swojego biznesu! oraz Wycena spółki – podstawa do ustalenia strategii w sporze ze wspólnikiem.

Odpowiednie określenie polityki dywidendowej

Zdecydowana większość wspólników chce odbierać wypracowany przez spółkę zysk. W praktyce jednak, z różnych powodów, co do których nie wszyscy wspólnicy muszą się zgadzać, może zdarzyć się, że do wypłaty dywidendy nie dojdzie. Więcej o tym jak może dojść do zablokowania wypłaty dywidendy i co wtedy robić piszemy w artykule Jak wspólnik mniejszościowy może zagwarantować sobie wypłatę dywidendy?.

Warto w umowie spółki wskazać, na jakich zasadach wspólnikom przysługuje wypłata dywidendy, określając przykładowo jaki minimalny procent wypracowanego przez spółkę zysku podlega wypłacie na rzecz wspólników oraz czy dozwolone jest pobieranie zaliczek na poczet dywidendy.

Dopłaty

Jednym z częściej stosowanych sposobów dofinansowania spółki jest podjęcie uchwały wspólników zobowiązującej ich do wniesienia dopłat. Skuteczne zobowiązanie wspólników do wniesienia dopłat jest możliwe tylko wtedy, gdy taką możliwość przewiduje umowa spółki. Z perspektywy wspólnika mniejszościowego istotne jest, aby umowa spółki nie umożliwiała nałożenia na wspólnika obowiązku wniesienia dopłat bez jego zgody. Warto dodać, że dopłaty mogą zostać nałożone tylko na wszystkich wspólników spółki, proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów. Jest to zatem narzędzie, które dotyka również wspólników większościowych. Uchwała o nałożeniu dopłat, która ma na celu wyłącznie pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych, może zostać skutecznie przez nich zaskarżona.

Więcej o dopłatach z perspektywy wspólnika mniejszościowego piszemy w artykule Dopłaty w spółce z o.o. – czy są zagrożeniem dla wspólnika mniejszościowego? na naszym portalu spolkazoo.net.

Poruszenie wszystkich wyżej wymienionych spraw, jest kluczowe na etapie negocjacji treści umowy spółki z o.o., do której wspólnik mniejszościowy zamierza przystąpić. Warto pamiętać, że po zawarciu umowy spółki, w sytuacji konfliktu ze wspólnikiem większościowym, nie będzie możliwe przeprowadzenie zmiany umowy spółki z o.o. wbrew jego woli.

Mikołaj Stacherski

Michał Walczak

Prawo holdingowe – wejście zmian w życie

4 kwietnia 2022 roku Prezydent podpisał ustawę wprowadzającą zmiany w Kodeksie spółek handlowych, która ma wejść w życie w październiku 2022 roku. Jak zmiany wpłyną na funkcjonowanie wspólników mniejszościowych?

Co się zmieni?

Od października tego roku w Kodeksie spółek handlowych pojawi się Dział IV. Będzie on zawierał szereg przepisów odnoszących się do „grupy spółek”, w praktyce określanych jako prawo holdingowe. O tym Co to jest grupa spółek? pisaliśmy już na naszym portalu Doradzamy.to. Wśród szeregu zmian przewidzianych przez ustawę warto wskazać na wprowadzenie takich rozwiązań jak wydawanie wiążących poleceń spółki dominującej (matki) względem spółki zależnej (córki) czy też prawo do wyjścia ze spółki poprzez żądanie odkupu (sell-out), o którym pisaliśmy w artykule Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym. Dodatkowo poszerzone zostaną kompetencje rad nadzorczych.

Jak zmiany wpłyną na wspólników mniejszościowych?

Zmiany należy odbierać pozytywnie, ponieważ wprowadzają choćby prawo do sell out’u (choć uprawnienie to będzie przysługiwać dość wąskiej grupie wspólników). W związku ze zmianami pojawia się jednak także kilka potencjalnych zagrożeń dla wspólników mniejszościowych, takich jak choćby możliwość przeprowadzenia procedury tzw. squeeze out, o którym pisaliśmy już na wczesnym etapie prac nad prawem holdingowym w artykule Squeeze out również w spółce z o.o.? .

Mikołaj Stacherski

Raport o sporach wspólników w Dzienniku Gazecie Prawnej!

Raport o sporach wspólników przygotowany przez zespół Mniejszosciowi.pl cieszy się coraz większą popularnością. Artykuł o naszej publikacji ukazał się 8 marca 2022 roku na łamach Dziennika Gazety Prawnej.

Czego dotyczą spory wspólników?

W opublikowanym artykule wskazaliśmy, że aż 80% sporów rozstrzyganych przez sądy dotyczyło dwóch głównych kategorii spraw: kwestii finansowych oraz sporów kompetencyjnych na linii zarząd – wspólnicy. Najczęściej spory te dotyczyły takich aspektów jak wypłata dywidendy dla wspólników, wniesienie dopłat, podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego, a także powołanie lub odwołanie członków organów, podejmowanie przez członka zarządu działań przekraczających zakres zwykłych spraw spółki bez uzyskania wcześniejszej zgody innych organów, działanie członków zarządu na szkodę spółki.

Jak orzekają sądy?

Zgodnie z przeprowadzoną analizą, około 50% powództw w sprawach dotyczących konfliktów korporacyjnych jest uwzględnianych w pierwszej instancji. Jednak biorąc pod uwagę również postępowanie w drugiej instancji, odsetek pozytywnych rozstrzygnięć nie jest tak korzystny dla powodów.

W połączeniu z długotrwałym postępowaniem sądowym, które zgodnie z naszą analizą może trwać w zależności od przedmiotu sporu średnio od dwóch do nawet sześciu lat w obu instancjach, warto zastanowić się, czy obecne przepisy prawa należycie zabezpieczają interesy wspólników spółek z o.o.

Jak zabezpieczyć się przed sporem?

Naszym zdaniem przed sporem można zabezpieczyć się już na etapie zawiązywania nowej spółki. Warto zwrócić szczególną uwagę na umowę spółki oraz towarzyszące jej porozumienia wspólników. Kompleksowe uregulowanie kwestii, które mogą w przyszłości wywołać konflikt korporacyjny z pewnością pozwoli na znalezienie kompromisu w razie zaistnienia pata decyzyjnego albo pozasądowe rozstanie się wspólników i zakończenie wspólnej działalności.

O tym jakie postanowienia warto zawrzeć w umowie spółki, piszemy w artykule 10 kwestii, które należy mądrze określić w umowie spółki na portalu doradzamy.to

Konieczne zmiany w KSH

Jednym z najważniejszych wniosków wynikających z Raportu jest potrzeba wprowadzenia zmian w Kodeksie spółek handlowych, które pozwolą na wystąpienie wspólnika mniejszościowego ze spółki z o.o. Z przeprowadzonej analizy wynika, że w wielu spółkach konflikt rozpoczynał się w wyniku braku możliwości wystąpienia wspólnika mniejszościowego za rynkową spłatą.

W przypadku innych spółek prawa handlowego funkcjonują mechanizmy pozwalające na wyjście wspólnika za odpowiednią spłatą z jego inicjatywy. Obecnie spółka z o.o. pozostaje zatem jedyną formą prawną, dla której nie zostało przewidziane sądowe żądanie wystąpienia ze spółki z inicjatywy pokrzywdzonego wspólnika. Zapowiedzią zmian może być procedowane prawo holdingowe, w szczególności zawarte w projekcie mechanizm sell-out obejmujący również w pewnych warunkach wspólników spółki z o.o. Jest to jednak zaledwie początek zmian, których wdrożenie naszym zdaniem jest niezwykle istotne dla zabezpieczenia interesów wspólników. Więcej na temat sell-out i prawa holdingowego dowiesz się z naszego artykułu Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Pełny tekst artykułu Raport o sporach wspólników. Wnioski z analizy tysiąca orzeczeń sądów powszechnych [ANALIZA] dostępny jest na stronie Dziennika Gazety Prawnej.

Zapoznaj się z Raportem o sporach wspólników – szczegółową analizą 1.000 orzeczeń przygotowaną przez specjalistów mniejszosciowi.pl. Dowiedz się, jakie są najskuteczniejsze podstawy zaskarżenia uchwał, ile średnio trwa postępowanie oraz jakie uchwały są najczęściej uchylane. Pobierz Raport o sporach wspólników

Jan Kacprzak

Michał Walczak

1.000 przeanalizowanych spraw – IV wydanie raportu o sporach wspólników

Już po raz czwarty publikujemy raport o sporach wspólników. Najnowsze wydanie raportu bazuje na aż tysiącu orzeczeniach sądów powszechnych.

Jakie są główne źródła konfliktów między wspólnikami?

Analiza 1.000 wyroków pokazała, że do sądów najczęściej trafiają spory wspólników związane z finansami spółki oraz konflikty pomiędzy wspólnikami a zarządem spółki. Mając to na uwadze można uznać, że kluczowe dla prowadzenia biznesu jest prawidłowe uregulowanie tych kwestii w umowie spółki i porozumieniach wspólników.

Czas trwania postępowań

Czas trwania postępowań sądowych w sprawach z zakresu sporów wspólników różni się w zależności od stopnia skomplikowania sprawy oraz konkretnego rodzaju postępowania. Co do zasady sprawy dotyczące zaskarżenia uchwał rozpoznawane są szybciej od spraw dotyczących rozwiązania spółki i wyłączenia wspólnika.

Raport o sporach wspólników – nie tylko statystyka!

IV edycja raportu o sporach wspólników zawiera również uwagi i wnioski naszych ekspertów. Nasza publikacja posłuży Państwu do zorientowania się w swojej sytuacji w spółce, zabezpieczenia się przed konfliktem lub ułożenia strategii działań, w razie pojawienia się sporu w spółce.

„Wspólnik mnie oszukuje”, czyli jak kontrolować sytuację w spółce?

„Wspólnik mnie oszukuje”, „wspólnik mnie okrada” – takie stwierdzenia często padają ze strony skonfliktowanych wspólników na pierwszym spotkaniu z prawnikiem. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jak możesz kontrolować działania swojego wspólnika, aby nie dopuścić do wyprowadzania majątku ze spółki.

Analiza umowy spółki i porozumień wspólników

Wspólnik powinien znać swoje uprawnienia oraz przysługujące mu instrumenty kontroli. Aby je poznać, wspólnik powinien przede wszystkim przeanalizować umowę spółki oraz umowy wewnątrzkorporacyjne, takie jak na przykład umowy z członkami zarządu i umowy pomiędzy wspólnikami. Istotne z punktu widzenia interesu wspólnika mniejszościowego są postanowienia dotyczące wymaganych zgód, podejmowania uchwał, limitów transakcyjnych, zasad reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. W celu przeprowadzenia odpowiedniej oceny postanowień umowy spółki oraz umów wewnątrzkorporacyjnych najlepiej skonsultować się z ekspertem.

„Wspólnik mnie oszukuje” – kontrola dokumentów przez wspólnika mniejszościowego

Każdemu wspólnikowi spółki z o.o. co do zasady przysługuje prawo indywidualnej kontroli, które obejmuje uprawnienie do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, sporządzanie bilansu dla własnego użytku oraz żądania wyjaśnień od zarządu. W określonych sytuacjach zarząd ma prawo odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki. Szerzej o uprawnieniu do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki piszemy w artykule Dostęp do dokumentów spółki z o.o. – narzędzie kontroli dla mniejszościowego wspólnika.

Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników

Liczba udziałów posiadanych przez każdego ze wspólników ma przełożenie na podejmowane uchwały. Niezależnie jednak od liczby posiadanych udziałów, każdemu wspólnikowi w spółce z o.o. przysługuje prawo zaskarżenia uchwały. W sytuacji, gdy zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały sprzeczne z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzące w interes spółki lub mające na celu jego pokrzywdzenie, wspólnik może je zaskarżyć w drodze powództwa o uchylenie uchwały. Jeżeli natomiast uchwały zgromadzenia wspólników są sprzeczne z przepisami ustawy, wspólnik może wytoczyć powództwo o stwierdzenie ich nieważności. Więcej na ten temat można przeczytać w portalu Doradzamy.to w artykule Zaskarżenie uchwały zgromadzenia wspólników

Powództwo wspólnika o naprawienie spółce szkody

W sytuacji gdy konsekwencją działań nieuczciwego wspólnika, członka zarządu lub osoby trzeciej jest szkoda w majątku spółki z o.o., a sama spółka nie zdecyduje się na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w ciągu roku od ujawnienia czynu wywołującego szkodę, każdy wspólnik może wytoczyć pozew o naprawienie spółce szkody. Jest to ważny instrument dla wspólnika mniejszościowego na wypadek bierności ze strony zarządu spółki. Wspólnik występujący z powództwem o naprawienie spółce szkody jest związany trzyletnim terminem przedawnienia od dnia, w którym spółka (a nie wspólnik) dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (w każdym przypadku nie później jednak niż z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę).

Piotr Sójka
Martyna Kunke

Czy udział w zysku wspólników spółki jawnej może być określany uchwałą wspólników?

W spółkach jawnych (jak również komandytowych) udział w zysku poszczególnych wspólników najczęściej określany jest poprzez wskazanie w umowie spółki procentowego udziału w zysku przysługującego poszczególnym wspólnikom (np. Jan Kowalski ma prawo do X% zysku spółki). Tak sformułowane zasady podziału zysku są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości.

Określenie udziału w zysku uchwałą

W praktyce czasem zdarzają się jednak umowy spółek, które zawierają zapisy przewidujące, że udział wspólników w zysku spółki każdorazowo określany jest uchwałą wspólników. Bywa, że do podjęcia takiej uchwały wystarczająca jest bezwzględna większość głosów. W takich sytuacjach o udziałach w zysku wszystkich wspólników w spółce może decydować wspólnik mający niewiele ponad 50% głosów. Zapisy takie są zatem bardzo groźne dla wspólników mniejszościowych, którzy zdani są wówczas na dobrą wolę wspólnika większościowego. Oczywiście najczęściej obok umów spółek zawierane są dodatkowe porozumienia wspólników, które wprowadzają określone zasady ustalania wysokości udziałów w zysku. Takie porozumienia bywają jednak bardzo swobodnie interpretowane przez wspólników większościowych. Powstaje zatem pytanie, czy zapisy umów spółek wskazujące, że to uchwała wspólników określa ich udział w zysku spółki są w ogóle dopuszczalne?

Czy jest to dopuszczalne?

Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość określenia w umowie spółki zasad podziału zysku spółki jawnej w sposób odmienny od reguł ustawowych przewidujących, że każdemu wspólnikowi przysługuje zysk w równej wysokości. Również w przypadku spółki komandytowej udział w zysku może zostać określony w sposób odbiegający od regulacji kodeksowej. Poważne wątpliwości musi budzić jednak kwestia, czy to odmienne określenie w umowie spółki zasad podziału zysku może oznaczać delegowanie takiej decyzji wspólnikom, którzy podejmować ją będą w formie uchwały. Odpowiedź pozytywna oznaczałaby tak naprawdę, że uchwała wspólników może zastępować umowę spółki w zakresie określenia zasad podziału zysku, a w konsekwencji, że w określonych sytuacjach decydować o tym będą wspólnicy większościowi.

Sądy coraz częściej przyjmują, że skoro ustawodawca w Kodeksie spółek handlowych w zakresie określania zasad podziału zysku odsyła tylko do umowy spółki, to kwestia ta powinna zostać uregulowana bezpośrednio w umowie spółki, a nie przekazana dalej – do kompetencji wspólników. W konsekwencji zapisy takie uznaje się za nieważne. Zastąpienie ich uchwałami wspólników pozostaje bowiem w sprzeczności z kodeksem, stanowiąc jednocześnie obejście przepisów przewidujących procedurę zmiany umowy spółki jawnej.

Powództwo o wypłatę zysku?

Wspólnicy mniejszościowi, których udział w zysku spółki w krzywdzący sposób został określony uchwałą wspólników powinni zatem rozważyć złożenie wobec spółki powództwa o zapłatę przypadającej im na podstawie zasad kodeksowych dywidendy, powołując się na nieważność zapisu umowy spółki dotyczącego podziału zysku.

O tym, czy możliwa jest zmiana umowy spółki jawnej krzywdząca jednego ze wspólników w zakresie zasad podziału zysku piszemy natomiast na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Czy pozostali wspólnicy w spółce jawnej mogą wbrew mojej woli postanowić o zmniejszeniu przysługującego mi udziału w zysku?

Tomasz Rutkowski

Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Obecnie toczą się prace nad wprowadzeniem do KSH szeregu przepisów dotyczących tzw. prawa holdingowego. W projekcie nowelizacji przewidziano nowe uprawnienie dla mniejszościowych wspólników spółek zależnych – tzw. sell out.

Prawo holdingowe – jakich spółek dotyczy?

Dotychczas w KSH nie było przepisów, które przewidywałyby szczegółową regulację relacji w ramach holdingów (określonych w projekcie jako „grupy spółek”). O tym, czym jest grupa spółek, piszemy na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Co to jest grupa spółek?

Celem zaproponowanych przepisów ma być usprawnienie procesu zarządzania spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek, a także ochrona określonych podmiotów w ramach struktury, w tym ochrona wspólników mniejszościowych.

Żądanie odkupu – nowy instrument ochrony udziałowców mniejszościowych

W praktyce często zdarzają się sytuacje, w których większościowym wspólnikiem w spółce zależnej jest spółka dominująca. Wspólnicy mniejszościowi są wówczas pozbawieni decydującego wpływu na działania spółki, która często realizuje jedynie cele wyznaczane przez spółkę dominującą (nie zawsze korzystne dla spółki zależnej).

Zgodnie z projektowanymi przepisami, wspólnik mniejszościowy spółki zależnej, w której spółka dominująca posiada przynajmniej 90% udziałów lub akcji, będzie mógł żądać przymusowego odkupienia swoich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą (tzw. sell out). Uprawnienie to wspólnik mniejszościowy będzie mógł wykonać nie częściej niż raz w roku obrotowym, nie wcześniej jednak niż w ciągu trzech miesięcy od ujawnienia w rejestrze KRS uczestnictwa w grupie spółek oraz jeżeli będzie reprezentował nie więcej niż 5% kapitału zakładowego spółki zależnej. W razie zgłoszenia żądania odkupu udziałów albo akcji spółki zależnej przez więcej niż jednego wspólnika albo akcjonariusza tej spółki, termin dokonania odkupu wspólnika powinien zostać określony przez zarząd spółki dominującej.

Istotnym novum przygotowywanej nowelizacji KSH jest rozszerzenie możliwości zastosowania mechanizmu przymusowego odkupu – przewidzianego do tej pory wyłącznie dla spółek akcyjnych – także do spółek z o.o.

Ryzyko squeeze out’u z drugiej strony

Odzwierciedleniem przysługującego wspólnikom mniejszościowym uprawnienia do żądania odkupu ich udziałów lub akcji będzie jednak uprawnienie spółki dominującej do przymusowego wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych (tzw. squeeze out). Więcej na temat mechanizmu „wyciśnięcia” ze spółki wspólników mniejszościowych piszemy w artykule Squeeze out również w spółce z o.o.? na portalu Doradzamy.to.

Jaka spłata dla wspólnika?

Zgodnie z obecnymi założeniami, zarówno przymusowy odkup jak i sqeeze out akcji w spółce akcyjnej notowanej na rynku regulowanym będzie następował po cenie notowanej na rynku regulowanym według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały w przedmiocie wykupu. Squeeze out bądź odkup udziałów lub akcji, które nie są notowane na rynku regulowanym, będzie dokonywany po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez odpowiednio zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie. W sytuacji, gdy udziałowcy lub akcjonariusze nie wybiorą biegłego do wyceny udziałów lub akcji, zarząd będzie zobowiązany zwrócić się w terminie tygodnia od dnia zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny udziałów lub akcji będących przedmiotem wykupu.

Przepisy wprowadzające zmiany obejmujące tzw. prawo holdingowe wejdą w życie! Więcej na ten temat w artykule Prawo holdingowe – wejście zmian w życie

Marcin Tomczak