Wspólnik Mniejszościowy | Mniejszościowi

„Wspólnik mnie oszukuje”, czyli jak kontrolować sytuację w spółce?

Pełnomocnictwo z art. 210 § 1 KSH a spór w spółce

„Wspólnik mnie oszukuje”, „wspólnik mnie okrada” – takie stwierdzenia często padają ze strony skonfliktowanych wspólników na pierwszym spotkaniu z prawnikiem. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jak możesz kontrolować działania swojego wspólnika, aby nie dopuścić do wyprowadzania majątku ze spółki.

Analiza umowy spółki i porozumień wspólników

Wspólnik powinien znać swoje uprawnienia oraz przysługujące mu instrumenty kontroli. Aby je poznać, wspólnik powinien przede wszystkim przeanalizować umowę spółki oraz umowy wewnątrzkorporacyjne, takie jak na przykład umowy z członkami zarządu i umowy pomiędzy wspólnikami. Istotne z punktu widzenia interesu wspólnika mniejszościowego są postanowienia dotyczące wymaganych zgód, podejmowania uchwał, limitów transakcyjnych, zasad reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. W celu przeprowadzenia odpowiedniej oceny postanowień umowy spółki oraz umów wewnątrzkorporacyjnych najlepiej skonsultować się z ekspertem.

„Wspólnik mnie oszukuje” – kontrola dokumentów przez wspólnika mniejszościowego

Każdemu wspólnikowi spółki z o.o. co do zasady przysługuje prawo indywidualnej kontroli, które obejmuje uprawnienie do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, sporządzanie bilansu dla własnego użytku oraz żądania wyjaśnień od zarządu. W określonych sytuacjach zarząd ma prawo odmówić wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki. Szerzej o uprawnieniu do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki piszemy w artykule Dostęp do dokumentów spółki z o.o. – narzędzie kontroli dla mniejszościowego wspólnika.

Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników

Liczba udziałów posiadanych przez każdego ze wspólników ma przełożenie na podejmowane uchwały. Niezależnie jednak od liczby posiadanych udziałów, każdemu wspólnikowi w spółce z o.o. przysługuje prawo zaskarżenia uchwały. W sytuacji, gdy zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały sprzeczne z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzące w interes spółki lub mające na celu jego pokrzywdzenie, wspólnik może je zaskarżyć w drodze powództwa o uchylenie uchwały. Jeżeli natomiast uchwały zgromadzenia wspólników są sprzeczne z przepisami ustawy, wspólnik może wytoczyć powództwo o stwierdzenie ich nieważności. Więcej na ten temat można przeczytać w portalu Doradzamy.to w artykule Zaskarżenie uchwały zgromadzenia wspólników

Powództwo wspólnika o naprawienie spółce szkody

W sytuacji gdy konsekwencją działań nieuczciwego wspólnika, członka zarządu lub osoby trzeciej jest szkoda w majątku spółki z o.o., a sama spółka nie zdecyduje się na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w ciągu roku od ujawnienia czynu wywołującego szkodę, każdy wspólnik może wytoczyć pozew o naprawienie spółce szkody. Jest to ważny instrument dla wspólnika mniejszościowego na wypadek bierności ze strony zarządu spółki. Wspólnik występujący z powództwem o naprawienie spółce szkody jest związany trzyletnim terminem przedawnienia od dnia, w którym spółka (a nie wspólnik) dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (w każdym przypadku nie później jednak niż z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę).

Piotr Sójka
Martyna Kunke

Sell out – nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Brak wypłaty „dywidendy” w spółce osobowej – jak z tym walczyć?

Obecnie toczą się prace nad wprowadzeniem do KSH szeregu przepisów dotyczących tzw. prawa holdingowego. W projekcie nowelizacji przewidziano nowe uprawnienie dla mniejszościowych wspólników spółek zależnych – tzw. sell out.

Prawo holdingowe – jakich spółek dotyczy?

Dotychczas w KSH nie było przepisów, które przewidywałyby szczegółową regulację relacji w ramach holdingów (określonych w projekcie jako „grupy spółek”). O tym, czym jest grupa spółek, piszemy na naszym portalu Doradzamy.to w artykule Co to jest grupa spółek?

Celem zaproponowanych przepisów ma być usprawnienie procesu zarządzania spółkami wchodzącymi w skład grupy spółek, a także ochrona określonych podmiotów w ramach struktury, w tym ochrona wspólników mniejszościowych.

Żądanie odkupu – nowy instrument ochrony udziałowców mniejszościowych

W praktyce często zdarzają się sytuacje, w których większościowym wspólnikiem w spółce zależnej jest spółka dominująca. Wspólnicy mniejszościowi są wówczas pozbawieni decydującego wpływu na działania spółki, która często realizuje jedynie cele wyznaczane przez spółkę dominującą (nie zawsze korzystne dla spółki zależnej).

Zgodnie z projektowanymi przepisami, wspólnik mniejszościowy spółki zależnej, w której spółka dominująca posiada przynajmniej 90% udziałów lub akcji, będzie mógł żądać przymusowego odkupienia swoich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą (tzw. sell out). Uprawnienie to wspólnik mniejszościowy będzie mógł wykonać nie częściej niż raz w roku obrotowym, nie wcześniej jednak niż w ciągu trzech miesięcy od ujawnienia w rejestrze KRS uczestnictwa w grupie spółek oraz jeżeli będzie reprezentował nie więcej niż 5% kapitału zakładowego spółki zależnej. W razie zgłoszenia żądania odkupu udziałów albo akcji spółki zależnej przez więcej niż jednego wspólnika albo akcjonariusza tej spółki, termin dokonania odkupu wspólnika powinien zostać określony przez zarząd spółki dominującej.

Istotnym novum przygotowywanej nowelizacji KSH jest rozszerzenie możliwości zastosowania mechanizmu przymusowego odkupu – przewidzianego do tej pory wyłącznie dla spółek akcyjnych – także do spółek z o.o.

nowe uprawnienie wspólników mniejszościowych w prawie holdingowym

Ryzyko squeeze out’u z drugiej strony

Odzwierciedleniem przysługującego wspólnikom mniejszościowym uprawnienia do żądania odkupu ich udziałów lub akcji będzie jednak uprawnienie spółki dominującej do przymusowego wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych (tzw. squeeze out). Więcej na temat mechanizmu „wyciśnięcia” ze spółki wspólników mniejszościowych piszemy w artykule Squeeze out również w spółce z o.o.? na portalu Doradzamy.to.

Jaka spłata dla wspólnika?

Zgodnie z obecnymi założeniami, zarówno przymusowy odkup jak i sqeeze out akcji w spółce akcyjnej notowanej na rynku regulowanym będzie następował po cenie notowanej na rynku regulowanym według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały w przedmiocie wykupu. Squeeze out bądź odkup udziałów lub akcji, które nie są notowane na rynku regulowanym, będzie dokonywany po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez odpowiednio zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie. W sytuacji, gdy udziałowcy lub akcjonariusze nie wybiorą biegłego do wyceny udziałów lub akcji, zarząd będzie zobowiązany zwrócić się w terminie tygodnia od dnia zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny udziałów lub akcji będących przedmiotem wykupu.

Przepisy wprowadzające zmiany obejmujące tzw. prawo holdingowe wejdą w życie! Więcej na ten temat w artykule Prawo holdingowe – wejście zmian w życie

Marcin Tomczak

Czy obecność akcjonariusza mniejszościowego na walnym zgromadzeniu jest istotna?

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 czerwca 2018 r. (sygn. akt. III CSK 403/16) wskazał, że prawo akcjonariuszy do udziału w walnym zgromadzeniu nie sprowadza się tylko do oddawania głosów za lub przeciw uchwale, ale obejmuje również prawo zabierania głosu w dyskusji, której wynik może przesądzić o rezultatach głosowania. To ważne rozstrzygnięcie, które zapewnia mniejszościowym wspólnikom właściwą ochronę ich praw.

Sąd Najwyższy oceniał sytuację, w której – po ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego – osoby reprezentujące akcjonariusza mniejszościowego nie zostały wpuszczone na walne zgromadzenie akcjonariuszy (więcej o samej procedurze przymusowego wykupu akcjonariuszy przeczytasz na portalu Doradzamy.to w artykule Przymusowy wykup akcjonariuszy – bezwzględne narzędzie eliminacji niechcianych wspólników?).

W powyższej sytuacji pokrzywdzony wspólnik mniejszościowy wskazał, że podjęte przez walne zgromadzenie akcjonariuszy uchwały są nieważne. Wszystko przez to, że uchwała została podjęta sprzecznie z prawem – to jest w sytuacji, w której akcjonariusz nie miał możliwości zrealizować przysługującego mu prawa głosu.

Art. 425 § 1 KSH – treść uchwały czy procedura jej podjęcia?

Pokrzywdzony akcjonariusz mniejszościowy powołał się na treść art. 425 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym wspólnikowi mniejszościowemu przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia jeżeli uchwała jest sprzeczna z ustawą.

Sąd Najwyższy wskazał, że co prawda z dosłownego brzmienia przepisu można wnioskować, iż sprzeczność z ustawą odnosi się wyłącznie do treści uchwały, jednak nie jest to jedyna przesłanka do stwierdzenia, że uchwała jest nieważna. Zgodnie z uzasadnieniem wyroku Sądu Najwyższego jako sprzeczność z ustawą można zakwalifikować także sytuację, w której doszło do naruszenia przepisów określających sposób podejmowania uchwał, o ile naruszenie to miało wpływ na treść podjętej uchwały. Niedopuszczenie do udziału w zgromadzeniu mniejszościowego akcjonariusza zalicza się właśnie do tego rodzaju naruszeń.

Akcjonariusz mniejszościowy ma wpływ na przebieg głosowania

Nie da się wprawdzie przewidzieć, jaka byłaby treść uchwały podjętej na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, gdyby uczestniczył w nim nieobecny akcjonariusz. Należy jednak podobnie jak Sąd Najwyższy przyjąć, że rola każdego akcjonariusza na walnym zgromadzeniu nie sprowadza się wyłącznie do głosowania za lub przeciw uchwale. Rolą akcjonariusza jest bowiem również udział w dyskusji, której przebieg może mieć realny wpływ na wynik głosowania.

Argument ten wydaje się być tym bardziej trafny, że przedmiotem walnego zgromadzenia, którego przebieg badał Sąd Najwyższy, było zatwierdzenie sprawozdania finansowego oraz udzielenie absolutorium członkom zarządu. Oczywistym jest więc, że w sytuacji, gdy decyduje się o ocenie prawidłowości albo nieprawidłowości wykonywania przez zarząd swoich obowiązków, istotne są spostrzeżenia wszystkich akcjonariuszy – nie tylko tych większościowych.

Więcej na temat uprawnień przysługujących akcjonariuszom mniejszościowym w przypadku walnego zgromadzenia można znaleźć w artykule Wpływ akcjonariuszy mniejszościowych na porządek obrad walnego zgromadzenia

Natalia Chruścicka

Sprzedaż (zbycie) udziałów w spółce z o.o.

Zbycie udziałów jest często jedynym rozwiązaniem dla wspólnika mniejszościowego, który w efekcie sporu wspólników pragnie opuścić spółkę. Właśnie dlatego tak ważne jest, żeby dokładnie przygotować się do transakcji sprzedaży udziałów w spółce z o.o. Co zrobić, by zbycie udziałów stało się możliwe i proste?

Po pierwsze: wycena

Zbycie udziałów może okazać się niemożliwe lub bardzo trudne bez rzetelnej wiedzy na temat tego, ile spółka jest warta. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy biegłego, który w profesjonalny sposób oszacuje potencjał finansowy firmy. Więcej o tym, jak wycenić własny biznes można przeczytać w artykule Jak wycenić firmę? – oblicz wartość swojego biznesu! opublikowanym na portalu Doradzamy.to.

Po drugie: propozycja sprzedaży udziałów

Propozycja sprzedaży udziałów to kolejny krok po udanym oszacowaniu wartości spółki. Warto zorientować się, czy wspólnicy większościowi będą w stanie sprostać oczekiwaniom finansowym – jeśli nie, jest to dobry moment, by zaproponować zbycie udziałów na rzecz zewnętrznego inwestora. Jest to zdecydowanie łatwiejsze w przypadku dużych spółek o ugruntowanej pozycji na rynku.

Wiedza na temat wartości posiadanych udziałów pozwala także na dokonanie oceny, jakie są intencje pozostałych wspólników oraz czy składane przez nich oferty nabycia udziałów są racjonalne, czy też krzywdzące dla udziałowca mniejszościowego.

Po trzecie: ograniczenia sprzedaży udziałów

Zarówno Kodeks spółek handlowych, jak i umowa spółki mogą wprowadzać istotne ograniczenia dotyczące zbycia udziałów (należy jednak pamiętać, że zupełne wyłączenie tego prawa w umowie spółki jest niemożliwe).

Umowa spółki może na przykład uzależniać możliwość zbycia udziałów od wyrażenia zgody wskazanego organu – najczęściej zarządu lub zgromadzenia wspólników. Pozostałym wspólnikom może także przysługiwać prawo pierwokupu albo pierwszeństwa nabycia udziałów, którego realizacja jest często uciążliwa dla wspólnika mniejszościowego.

Natalia Chruścicka